Vũ Đình Hòe (1/6/1912-29/1/2011) là trí thức lớn của dân tộc. Ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời vào cương vị Bộ trưởng Giáo dục đầu tiên trong Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ba chủ trương “tạo nền” cho giáo dục cách mạng Việt Nam

Trên trang nhất, Báo Quốc Hội số 5, 21/12/1945, trong mục “Chúng tôi phỏng vấn” cho biết vài nét tiểu sử của ông Vũ Đình Hòe như sau:

Ông Vũ Đình Hòe thời trẻ. Ảnh tư liệu của nhà báo Kiều Mai Sơn.

“Ông Vũ Đình Hòe ứng cử tại Hà Nội. Thuộc về lớp cử nhân luật khoa đầu tiên ở Đông Dương, nhưng không vào quan trường hay công sở. Dạy học từ năm 1935, vào đảng Xã hội quốc tế lao động (Liên đoàn Đông Dương). Năm 1937, hội trưởng hội Ánh Sáng, quản đốc trường Gia Long cùng với mấy người đồng sự. 1944 được bầu làm phó hội trưởng hội Truyền bá quốc ngữ. Chủ trương tờ báo trẻ em 1941-42, chủ nhiệm và chủ bút báo Thanh nghị 1931-1945. Tác giả cuốn Những phương pháp giáo dục ở các nước và vấn đề cải cách giáo dục.

Tham gia phong trào giải phóng dân tộc của Mặt trận Việt Minh, danh nghĩa là Đảng viên Việt Nam Dân chủ Đảng. Được cử giữ chức Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục trong Chính phủ lâm thời”.

Nhà báo Kiều Mai Sơn, trong cuốn Chân dung 15 vị Bộ trưởng Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (8.1945) có nhận xét như sau: “Có lẽ với mười lăm năm dạy học, thêm vai trò Chủ nhiệm Báo Thanh nghị và Phó Hội trưởng Truyền bá Quốc ngữ Bắc Kì, nên ngay sau Cách mạng Tháng Tám, khi về Hà Nội, Bác Hồ đã mời cụ Vũ Đình Hòe làm Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”.

Cũng theo nhà báo Kiều Mai Sơn, tuy chỉ có 6 tháng ở cương vị Bộ trưởng, cụ Vũ Đình Hòe đã làm được nhiều việc quan trọng, đáng kể là ba chủ trương “tạo nền” cho giáo dục cách mạng Việt Nam.

Một là, quyết tâm thanh toán nạn mù chữ trong vòng một năm với mức tốn phí tiền bạc không đáng kể, vì chủ yếu dựa vào sức dân.

Hai là, dạy học bằng tiếng Việt ở tất cả các cấp, kể cả bậc đại học.

Ba là, nhanh chóng thực hiện cải cách giáo dục. “Thay thế hẳn nền giáo dục nhồi sọ của thực dân Pháp trước đây bằng nền giáo dục mới theo phương châm: dân chủ, khoa học, tiến bộ”.

Ngày 15/11/1945, Lễ khai giảng đầu tiên của trường Đại học Việt Nam diễn ra. Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục Vũ Đình Hòe dự buổi Lễ. Ảnh TL.

Những dấu ấn của Bộ trưởng Vũ Đình Hòe đối với nền giáo dục cách mạng non trẻ

Lần giở những trang Sắc lệnh trong sách Bảo vật quốc gia Tập Sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa 1945-1946, chúng ta thấy dấu ấn rất dậm nét của Bộ trưởng Vũ Đình Hòe đối với nền giáo dục cách mạng non trẻ ngay sau khi đất nước giành độc lập.

Trước tiên phải kể đến 4 Sắc lệnh đầu tiên về giáo dục mà Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục Vũ Đình Hòe tham mưu (trên các văn bản còn lưu chữ ký tiếp ký của ông) Chủ tịch Chính phủ lâm thời ký ban hành ngày 8/9/1945 (Đúng một tuần sau Lễ độc lập 2/9/1945) đó là:

Sắc lệnh số 17 đặt ra một Bình dân học vụ trong toàn cõi Việt Nam.

Sắc lệnh số 18 bãi bỏ ngạch học quan do chính sách thực dân Pháp đặt ra.

Sắc lệnh số 19 quy định trong toàn cõi nước Việt Nam sẽ thiết lập cho nông dân và thợ thuyền những lớp học bình dân buổi tối. Sắc lệnh này cho thấy Bộ Quốc gia Giáo dục rất quan tâm và tạo điều kiện học tập cho đội ngũ nông dân, công nhân - vốn là lực lượng nòng cốt trong cuộc cách mạng dân tộc dân chủ với số lượng đông đảo nhưng trình độ còn nhiều hạn chế do chịu hậu quả từ chính sách ngu dân của thực dân Pháp.

Sắc lệnh số 20 quy định trong khi đợi lập được nền tiểu học cưỡng bách, việc học chữ Quốc ngữ từ nay bắt buộc và không mất tiền. Sắc lệnh cũng đưa ra thời hạn trong một năm, toàn thể dân chúng Việt Nam trên tám tuổi phải biết đọc, biết viết chữ Quốc ngữ. Quá thời hạn đó, một người dân nào trên tám tuổi không biết đọc và biết viết chữ Quốc ngữ sẽ bị phạt tiền. Những quy định trên cho thấy quyết tâm rất lớn trong việc tiễu trừ giặc dốt của Bộ Quốc gia Giáo dục và Chính phủ lâm thời.

Trang Biên bản ghi phiên họp Hội đồng Chính phủ ngày 09/10/1945, về vấn đề giáo dục. Nguồn: TTLTQGIII - Znews khai thác.

Không chỉ quyết tâm thanh toán nạn mù chữ, Bộ trưởng Vũ Đình Hòe còn coi trọng nhiệm vụ giáo dục ở bậc đại học để đào tạo nhân tài phục vụ kháng chiến kiến quốc.

Ngày 08/10/1945, Bộ trưởng Vũ Đình Hòe đã ký Nghị định ấn định: Bắt đầu từ ngày 15/11/1945 sẽ khai giảng tại Hà Nội những trường đại học và cao đẳng, gồm các trường: Đại học Y Khoa, Dược Khoa, Nha Khoa, Trường Cao đẳng Khoa học, Cao đẳng Mỹ thuật, Cao đẳng Nông Canh, Cao đẳng Thú Y. Cùng với đó, Chính phủ đã lập Hội đồng cố vấn học chính; lập Đại học vụ do Nguyễn Văn Huyên làm Phó Giám đốc để trực tiếp quản lý Ngành Đại học và Cao đẳng, đồng thời lập thiết lập một quỹ tự trị cho Đại học Việt Nam…

Ngày 09/10/1945, Hội đồng Chính phủ tiến hành họp bàn nhiều lĩnh vực quan trọng. Trong Biên bản ghi phiên họp này có đoạn về giáo dục như sau: “Ông Hòe đọc bản dự án 03 Sắc lệnh và 1 Nghị định về việc học. Sắc lệnh thứ nhất: Thiết lập một ban Đại học Văn chương; Sắc lệnh thứ nhì: Lập một quỹ tự trị cho Trường Đại học Việt Nam; Sắc lệnh thứ ba: thiết lập một hội đồng cố vấn học chính...”.

Sắc lệnh số 45 ngày 10/10/1945. Nguồn: TTLTQGIII - Znews khai thác.

Trên cơ sở tham mưu của Bộ trưởng Vũ Đình Hòe, ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 45 thành lập Ban Văn khoa Đại học ở Hà Nội (Trong hệ thống đại học của thực dân Pháp không lập Trường Đại học Văn khoa (Khoa học Xã hội và Nhân văn)… Quyết định này là dấu mốc đánh dấu lịch sử ra đời của trường đào tạo bậc Đại học cho Khoa học Nhân văn, nay là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Việt Nam.

Không chỉ “tạo nền” cho giáo dục cách mạng, Bộ trưởng Vũ Đình Hòe còn là người đi tiên phong trong nghiên cứu giáo dục ở Việt Nam. Ông đã viết nhiều bài về giáo dục bình dân và cải cách giáo dục, sau hợp biên thành 2 cuốn sách Những phương pháp giáo dục ở các nước và vấn đề cải cách giáo dục (năm 1945) và Một nền giáo dục bình dân (năm 1946).

Sau khi Chính phủ lâm thời hoàn thành sứ mệnh lịch sử, ông Vũ Đình Hòe được bầu vào Quốc hội khóa I, tham gia Chính phủ Liên hiệp kháng chiến và được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao đảm nhận cương vị Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Ông giữ chức vụ này trong suốt 15 năm sau đó và có nhiều đóng góp to lớn trong xây dựng nền tư pháp nước nhà.

Tác giả: Minh Châu

Nguồn tin: znews.vn