Bây giờ hầu như những người của công chúng và các đơn vị, tập thể có tên tuổi một chút đều có những nhóm, những Fanpage trên mạng truyền thông xã hội. Mục đích là có nơi kết nối bạn bè, thân hữu lại để cùng chia sẻ những sở thích và quan điểm chung, cũng như để quảng bá cho nhiều người biết. Tuy nhiên, khi trào lưu trên lớn mạnh thì mọi người bắt đầu “giật mình” khi thấy quyền lực của mạng xã hội.

Sống nhờ cộng sinh

Mạng Facebook đã được Mark Zuckerberg, nhà tỉ phú công nghệ năm nay mới 32 tuổi, sáng lập ra cách đây 12 năm (4-2-2004) và trở thành dịch vụ online thành công nhất. Mark và đội của mình quả là lắm chiêu trò, thậm chí gọi là độc chiêu. Facebook tung ra vô số tính năng, ứng dụng thu hút và giữ chân người dùng. David Kirkpatrick, một nhà báo công nghệ và tác giả của cuốn The Facebook Effect, tin rằng Facebook được cấu trúc theo cái cách mà người ta đã bập vào rồi thì không dễ gì nhả ra, khó lòng mà thay thế được. Ông thách người dùng Facebook có cách nào để di chuyển trọn vẹn tất cả mối quan hệ và hình ảnh của mình từ Facebook qua một mạng xã hội khác.

Để giúp người dùng mở rộng các mối quan hệ, tạo thêm nhiều kết nối hơn và có sức quảng bá rộng hơn, Facebook đã bày ra hai loại hình kết nối tập thể gọi là Facebook Page và Facebook Group. Với Fanpage, các nhân vật của công chúng, các doanh nghiệp, các tổ chức và các thực thể khác có thể hình thành một sự hiện diện chính danh và công cộng trên Facebook. Khác với profile của người dùng (trang cá nhân mang tính riêng tư), Fanpage mặc định được công khai đối với mọi người trên Internet. Bạn hay mọi thành viên Facebook đều có thể kết nối với các trang Fanpage bằng cách đăng ký thành một fan của chúng và sau đó nhận các thông tin cập nhật của chúng ngay trong News Feed của bạn và có thể tương tác với chúng. Trong khi Fanpage là một profile chính thức của một người dùng đặc biệt trên Facebook, các Group được thiết kế là nơi tập hợp của những người có cùng sở thích, cùng mối quan tâm với bạn. Đây là sân chơi chung của một nhóm cộng đồng và có tính chất cởi mở hơn Fanpage.

Facebook vẫn là ông chủ tối cao khi quyết định quyền sinh sát các Group, kể cả các Fanpage nổi tiếng. Ảnh: Internet

Cái làm cho các mạng xã hội như Facebook thành công sống khỏe và sống tốt không chỉ là các tính năng và dịch vụ hấp dẫn, mà chủ yếu là nội dung do chúng cung cấp. Chỉ có điều Facebook, YouTube, Twitter, Instagram,… đã cho thấy tài năng thượng thừa trong bí kíp “mượn đầu heo nấu cháo”. Nội dung của các mạng truyền thông xã hội này do chính người dùng tạo ra và cung cấp. Các mạng xã hội chỉ là nơi để xuất bản và hưởng lợi nhuận từ “đầu heo của người khác”.

Và những bất công

Ở đây chúng ta thấy có mối quan hệ cộng sinh để cùng tồn tại giữa các mạng xã hội và người dùng. Nhưng cũng ở đây thể hiện sự bất công khi người dùng hoàn toàn lệ thuộc vào các mạng xã hội. Thực tế những ai từng là thành viên của mạng xã hội, càng nặng nề hơn nếu là những đối tác có mối quan hệ “ăn chia”, ắt thấm thía “niềm đau chôn giấu” này. Trong lợi nhuận tầm cỡ khủng long mà mạng xã hội thu được, người làm ra chiếc bánh cho mạng xã hội bán chỉ nhận được một phần nhỏ như con thỏ. Đã vậy, họ luôn phải sống trong tình trạng sẵn sàng bị mạng xã hội “xử đẹp” khi có thằng cha căng chú kiết nào đó rảnh tay chơi trò “báo cáo”. Người dùng Facebook cũng có thể bị cấm này cấm nọ khi bị “báo cáo vi phạm” và có thể bị xóa tài khoản nếu bị cho là phạm lỗi nặng. Mà quy trình kêu oan thật là nhiêu khê và tốn nhiều thời gian. Tình hình tệ tới mức cách đây không lâu mạng YouTube phải loan báo họ đã lập một đội ngũ chuyên rà soát, sớm minh oan cho những người bị xử lầm vốn rất dễ xảy ra.

Mà không đau sao được khi một Fanpage trên Facebook, một kênh truyền hình trên YouTube,… được đầu tư tốn nhiều thời gian và tiền bạc nhưng lại quá mong manh, có thể bị đóng cửa, mất sạch dữ liệu chỉ trong một nốt nhạc.

Tất nhiên, sức chơi sức chịu, sân chơi nào cũng có luật chơi riêng của nó. Điều muốn than ở đây là sự mệt mỏi của người chơi đàng hoàng giữa cõi đời ngày càng nhiễu nhương mà mạng xã hội lại nhiều bất cập. Người ta dặn nhau rằng: Để giảm bớt nguy tai khi làm ăn với các mạng truyền thông xã hội là phải có mối quan hệ chính thức, tốt nhất là có ràng buộc về mặt pháp lý. Nhưng trên hết vẫn là phải quản lý cho chặt chẽ và biết tự giữ mình đừng để sụp lỗ chân trâu hay tạo cơ hội cho kẻ mượn gió bẻ măng. Nhưng biện pháp phòng xa chủ động này càng có giá trị khi người ta không có sự lựa chọn nào khác mà buộc phải chịu phụ thuộc vào ai đó.