Chỉ còn ít ngày nữa, phương thức nộp thuế khoán sẽ chính thức bị "khai tử" theo Nghị quyết 198/2025/QH15. Khi đó, toàn bộ hộ kinh doanh phải chuyển sang tự kê khai theo doanh thu thực tế từ ngày 1-1-2026. Tuy nhiên, sát giờ G, hàng loạt thắc mắc của người kinh doanh về ngưỡng miễn thuế, quy định xuất hóa đơn vẫn chưa được giải tỏa.

Vẫn còn rối

Bà Lê Thị Thanh, một chủ hộ kinh doanh ở chợ Gò Vấp (TP HCM), cho biết dù đã được cán bộ thuế và các đơn vị tập huấn nhiều tháng qua nhưng bà cũng như nhiều người khác vẫn còn thấy "rất rối". "Chúng tôi chưa rõ hộ nào chỉ cần tự kê khai doanh thu, hộ nào bắt buộc phải xuất hóa đơn kết nối dữ liệu trực tiếp với cơ quan thuế? Làm sao biết xác định doanh thu để biết có miễn thuế hay không, rồi thuế suất cụ thể thế nào" - bà Thanh lo lắng.

Những tiểu thương kinh doanh ở chợ vẫn còn băn khoăn về các quy định kê khai và nộp thuế mới .Ảnh: TẤN THẠNH

Tại hội nghị đối thoại về chính sách thuế, hải quan do Bộ Tài chính và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 26-12, chị Lê Thị Trang, một hộ kinh doanh tại Hà Nội, băn khoăn về ngưỡng doanh thu chịu thuế 500 triệu đồng/năm. Chị đặt câu hỏi trong năm chị vẫn phải kê khai và nộp thuế theo quý nhưng đến cuối năm tổng doanh thu thực tế dưới 500 triệu đồng thì có được hoàn thuế hay không và thủ tục hoàn thuế sẽ thực hiện thế nào?

Đại diện Cục Thuế cho biết Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo thông tư hướng dẫn hồ sơ, thủ tục quản lý thuế đối với hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh để trình cấp có thẩm quyền ban hành. Theo dự thảo, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh tự xác định doanh thu năm từ 500 triệu đồng trở xuống và thông báo doanh thu thực tế phát sinh trong năm với cơ quan thuế một lần, chậm nhất là ngày 31-1 của năm dương lịch tiếp theo.

Không chỉ các hộ kinh doanh truyền thống, những người bán hàng trên sàn thương mại điện tử (TMĐT) cũng bày tỏ lo ngại. Ông Bùi Xuân Tùng, một cá nhân kinh doanh tại Hà Nội, cho biết hiện sàn có chức năng khấu trừ và nộp thuế thay nhưng với doanh thu từ 3 tỉ đồng/năm trở lên, liệu ông có bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử (HĐĐT) thông qua phần mềm của bên thứ ba hay không. Ngoài ra, cá nhân kinh doanh hiện chủ yếu tính thuế trên doanh thu, sắp tới khi tính thuế trên lợi nhuận, việc xác định chi phí hợp lý để khấu trừ rất khó khăn, khiến gánh nặng thuế trở nên lớn hơn.

Giải đáp thắc mắc về xuất hóa đơn, Cục Thuế dẫn chiếu quy định tại khoản 7 điều 4 Nghị định 123/2020/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Theo đó, người bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ được phép ủy nhiệm cho bên thứ ba lập HĐĐT. Hóa đơn này phải thể hiện tên đơn vị bán là bên ủy nhiệm, việc ủy nhiệm phải được xác lập bằng văn bản và thông báo cho cơ quan thuế khi đăng ký sử dụng HĐĐT. Trường hợp HĐĐT không có mã của cơ quan thuế, bên ủy nhiệm vẫn phải chuyển dữ liệu hóa đơn đến cơ quan thuế thông qua tổ chức cung cấp dịch vụ.

Riêng về phương pháp tính thuế đối với cá nhân kinh doanh, cơ quan thuế cho hay Bộ Tài chính đang tiếp tục hoàn thiện các dự thảo nghị định và thông tư hướng dẫn để làm rõ nguyên tắc tính thuế, quản lý doanh thu và nghĩa vụ kê khai.

3 nhóm vướng mắc lớn

Phát biểu tại hội nghị, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), cho biết người nộp thuế hiện đang gặp 3 nhóm vướng mắc lớn, tập trung vào HĐĐT, xử phạt vi phạm thuế và các quy định mới đối với hộ, cá nhân kinh doanh khi chuẩn bị xóa bỏ thuế khoán.

Vướng mắc đầu tiên liên quan đến thời điểm lập HĐĐT theo điều 9 Nghị định 123/2020/NĐ-CP (về thời điểm lập hóa đơn) được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Theo bà Hải, nhiều ngành nghề có đặc thù giao dịch phức tạp, phát sinh thường xuyên với số lượng lớn, đòi hỏi thời gian đối soát dữ liệu giữa người bán với khách hàng, đối tác. Việc yêu cầu lập hóa đơn ngay tại thời điểm cung cấp dịch vụ là không khả thi trên thực tế, trong khi vẫn tiềm ẩn nguy cơ bị xử phạt dù bản chất giao dịch không nhằm trốn hay gian lận thuế.

Từ thực tế đó, bà kiến nghị Bộ Tài chính mở rộng phạm vi áp dụng quy định cho phép lập hóa đơn trên cơ sở bảng kê vào cuối tháng hoặc khi kết thúc dịch vụ, với điều kiện người nộp thuế có hệ thống phần mềm quản lý minh bạch, cho phép cơ quan thuế truy xuất dữ liệu và thực hiện hậu kiểm. Các lĩnh vực được đề xuất gồm vận tải hàng hóa, hành khách có dữ liệu giám sát hành trình; dịch vụ quản lý, vận hành nhà chung cư; ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm và một số dịch vụ đặc thù khác.

Nhóm vướng mắc thứ hai liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính về thuế. Theo bà Hải, dù Nghị định 310/2025 đã điều chỉnh theo hướng giảm mức phạt, song cách tiếp cận hiện nay vẫn chưa bảo đảm tính tương xứng giữa hành vi vi phạm và hậu quả gây ra cho ngân sách nhà nước, nhất là đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Bà dẫn chứng hành vi khai sai hoặc khai không đầy đủ hồ sơ thuế nhưng không làm thiếu số thuế phải nộp vẫn có thể bị phạt từ 5 - 8 triệu đồng là quá nặng. Tương tự, hành vi lập hóa đơn không đúng thời điểm bị xử phạt dựa trên số lượng hóa đơn, không xét đến giá trị giao dịch hay số thuế phát sinh, khiến nhiều hộ kinh doanh nhỏ có thể bị phạt cao hơn lợi nhuận. VTCA đề xuất cần phân biệt rõ giữa vi phạm thủ tục hành chính và hành vi gây thất thu thuế, từ đó gắn mức xử phạt với mức độ ảnh hưởng thực tế đến ngân sách.

Vướng mắc thứ ba liên quan đến hộ, cá nhân kinh doanh khi Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi sắp có hiệu lực nhưng hệ thống văn bản hướng dẫn hiện vẫn chưa đầy đủ. VTCA kiến nghị các cơ quan quản lý sớm ban hành hướng dẫn chi tiết để người nộp thuế có cơ sở thực hiện thống nhất. Đặc biệt, trong năm đầu chuyển đổi, cần xem xét miễn xử phạt đối với các sai sót về thủ tục nhằm tạo điều kiện để hộ kinh doanh thích ứng dần.

Đề xuất 3 tỉ đồng trở lên mới xuất hóa đơn

Liên quan đến ngưỡng chịu thuế, ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP HCM, cho biết Luật Thuế TNCN sửa đổi quy định từ ngày 1-7-2026 nâng ngưỡng miễn thuế TNCN đối với hộ kinh doanh lên 500 triệu đồng/năm. Trong khi Luật Thuế GTGT năm 2024 xác định hộ kinh doanh có doanh thu từ 500 triệu đồng trở xuống không phải nộp thuế GTGT từ ngày 1-1-2026.

Theo ông Tịnh, trong giai đoạn chuyển tiếp, nếu nghị định mới chưa được ban hành, việc nộp thuế của hộ kinh doanh sẽ căn cứ vào các luật thuế hiện hành. Cụ thể, hộ phân phối hàng hóa có doanh thu từ 1 đến 3 tỉ đồng/năm sẽ được khấu trừ 500 triệu đồng, phần còn lại nộp thuế TNCN 0,5% và thuế GTGT 1%. Các nhóm ngành khác áp dụng mức thuế suất khác nhau tùy đặc thù hoạt động.

Trao đổi với phóng viên, một lãnh đạo Thuế TP HCM cho biết sắp tới Chính phủ sẽ ban hành Nghị định về kê khai, tính, khấu trừ và nộp thuế, cũng như sử dụng HĐĐT đối với hộ kinh doanh. Khi đó, toàn bộ quy trình quản lý sẽ được chuẩn hóa và số hóa đồng bộ. Trong trường hợp nghị định mới chưa kịp ban hành, việc xác định doanh thu và nghĩa vụ hóa đơn sẽ tạm thời thực hiện theo Quyết định 3389/QĐ-BTC phê duyệt Đề án chuyển đổi mô hình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán. Theo đó, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm không bắt buộc xuất HĐĐT nhưng phải tự kê khai doanh thu thực tế, để cơ quan thuế kiểm tra, xác minh. Hộ có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng HĐĐT có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu.

Tuy nhiên, phía VCCI cho rằng đề xuất buộc hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng HĐĐT là chưa thực sự hợp lý, do họ chưa tương thích với các mốc doanh thu khác đang được áp dụng trong quản lý thuế. Ngoài ra, nhiều hộ ở quy mô này vẫn gặp khó khăn về vốn và kỹ năng công nghệ. Do đó, VCCI đề xuất nâng ngưỡng bắt buộc áp dụng HĐĐT lên trên 3 tỉ đồng/năm, đồng thời tăng cường giám sát bằng dữ liệu đa nguồn thay vì áp dụng đồng loạt.

Tác giả: Minh Chiến - Thy Thơ

Nguồn tin: Báo Người Lao động