Bán cả sữa của con lấy tiền mua ma túy
Phần lớn những học viên tôi đã gặp ở Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội huyện Quế Phong, Nghệ An và Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội tỉnh Điện Biên, người ít thì vài năm, người nhiều có thâm niên nghiện lên đến đến cả chục năm trời. Thậm chí có người đã từng “nhét” hết cả nhà cửa, ruộng vườn, đất đai hương hỏa của cha ông để lại vào trong bàn đèn, nõ điếu. Có người còn vác cả mấy bịch sữa của con đi bán lấy tiền để thỏa cơn khát phù dung, như trường hợp của Lô Văn Thao, 27 tuổi, người dân tộc Thái ở xã Mường Nọc, Quế Phong, Nghệ An.
Thao nghiện. Nghiện từ khi mới 17 tuổi. 10 năm nghiện, ma túy nó có thể biến đại gia thành kẻ ăn mày chứ nói gì đến một gã trai dân tộc nghèo kiết xác như Thao. Nhà Thao, từ đời ông bà, cụ kị cho đến đời cha mẹ hắn đều co rúm trong đói nghèo và lạc hậu. 14 tuổi, hắn chưa từng vượt qua cái đỉnh núi trước nhà, chưa từng nhìn thấy đường chân trời cong hay thẳng.
Mường Nọc, quê Thao, ngoái về bốn phía đều rừng núi thâm u. Nhà lại nghèo, đánh đu với chữ nghĩa được vài năm thì hắn bỏ. Không học hành, nghề ngỗng gì, những gã trai sơn cước như hắn chỉ biết cắm đầu lên rừng làm… lâm tặc. Ngày vài chục đến trăm ngàn, cơm chủ gỗ nuôi. Tiền công của hắn được tính theo những khối gỗ, những cây rừng bị cưa máy xoèn xoẹt hạ xuống. Rừng phá mãi cũng cạn kiệt, chả mấy chốc đã trơ thùi lụi toàn những đất lẫn đá bạc phếch. Hắn cùng đám lâm tặc phải gồng gánh cưa, đục, búa, rìu, trèo đèo lội suối chui vào những trảng rừng sâu hơn, xa hơn, ngày càng tách biệt với loài người. Có khi cả tuần, cả tháng trời, khắp rừng xanh núi đỏ tịnh không một bóng người dân, rặt một đám sơn tràng mặt mày bặm trợn.
Ăn rừng ngủ thác, đêm lán trại buồn hiu hắt, đám lâm tặc như Thao tìm đến ma túy để giải khuây. “Ngày đó em còn nhỏ quá, mới 16-17 tuổi nên không biết ma túy nó độc hại thế nào. Thấy bạn bè rủ rê thì cũng chỉ định hút vài lần cho biết, ai ngờ nghiện rồi không bỏ được. Ngày nào em cũng phải làm vài “cữ”, không có thuốc là y như rằng ròi bọ ngoe nguẩy trong người, khó chịu lắm! Lúc lên cơn vật, trong đầu em chỉ nghĩ đến thuốc thôi. Nồi niêu xoong chảo, gà lợn trong nhà em cũng bán. Bán hết của nhà thì đi ăn trộm. Vợ đẻ, hàng xóm cho con mấy bịch sữa em cũng cắp đi bán để lấy tiền mua ma túy thì em không còn phải là thằng bố tốt nữa rồi, phải cai thôi”.
Quyết tâm là vậy, nhưng đây là lần thứ 3 Thao vào trung tâm cai nghiện. Cả hai lần trước hắn đều tái nghiện chỉ trong vòng vài tháng kể từ khi được về với cộng đồng. “Lần này khác, e quyết cai cho bằng được. Những ngày mới vào đây "cai", em "vật" quá, chả ăn được cái gì. Đứng không được, mà ngồi, nằm cũng không được, chỉ biết giãy đành đạch, cứ như người bị phát điên. Toàn thân lạnh như ướp đá, nhưng mồ hôi lại chảy ròng ròng, nước mắt nước mũi giàn giụa. Mọi thứ nhớ nhớ quên quên bất chợt. Khóc ầm ỹ rồi lại cười đập phá. Không ai xiềng xích mình, nhưng luôn có cảm giác bị tra tấn bởi xích sắt, roi vọt, xương đau như có ròi bọ rúc vào. Mấy tuần liền, ngày nào em cũng phải dùng thuốc cắt cơn, cuối cùng cũng đỡ. Giờ em tăng được gần 7kg so với ngày mới vào", Thao kể.
Phần lớn những học viên tôi đã gặp ở Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội huyện Quế Phong, Nghệ An và Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội tỉnh Điện Biên, người ít thì vài năm, người nhiều có thâm niên nghiện lên đến đến cả chục năm trời. Thậm chí có người đã từng “nhét” hết cả nhà cửa, ruộng vườn, đất đai hương hỏa của cha ông để lại vào trong bàn đèn, nõ điếu. Có người còn vác cả mấy bịch sữa của con đi bán lấy tiền để thỏa cơn khát phù dung, như trường hợp của Lô Văn Thao, 27 tuổi, người dân tộc Thái ở xã Mường Nọc, Quế Phong, Nghệ An.
Thao nghiện. Nghiện từ khi mới 17 tuổi. 10 năm nghiện, ma túy nó có thể biến đại gia thành kẻ ăn mày chứ nói gì đến một gã trai dân tộc nghèo kiết xác như Thao. Nhà Thao, từ đời ông bà, cụ kị cho đến đời cha mẹ hắn đều co rúm trong đói nghèo và lạc hậu. 14 tuổi, hắn chưa từng vượt qua cái đỉnh núi trước nhà, chưa từng nhìn thấy đường chân trời cong hay thẳng.
Mường Nọc, quê Thao, ngoái về bốn phía đều rừng núi thâm u. Nhà lại nghèo, đánh đu với chữ nghĩa được vài năm thì hắn bỏ. Không học hành, nghề ngỗng gì, những gã trai sơn cước như hắn chỉ biết cắm đầu lên rừng làm… lâm tặc. Ngày vài chục đến trăm ngàn, cơm chủ gỗ nuôi. Tiền công của hắn được tính theo những khối gỗ, những cây rừng bị cưa máy xoèn xoẹt hạ xuống. Rừng phá mãi cũng cạn kiệt, chả mấy chốc đã trơ thùi lụi toàn những đất lẫn đá bạc phếch. Hắn cùng đám lâm tặc phải gồng gánh cưa, đục, búa, rìu, trèo đèo lội suối chui vào những trảng rừng sâu hơn, xa hơn, ngày càng tách biệt với loài người. Có khi cả tuần, cả tháng trời, khắp rừng xanh núi đỏ tịnh không một bóng người dân, rặt một đám sơn tràng mặt mày bặm trợn.
Ăn rừng ngủ thác, đêm lán trại buồn hiu hắt, đám lâm tặc như Thao tìm đến ma túy để giải khuây. “Ngày đó em còn nhỏ quá, mới 16-17 tuổi nên không biết ma túy nó độc hại thế nào. Thấy bạn bè rủ rê thì cũng chỉ định hút vài lần cho biết, ai ngờ nghiện rồi không bỏ được. Ngày nào em cũng phải làm vài “cữ”, không có thuốc là y như rằng ròi bọ ngoe nguẩy trong người, khó chịu lắm! Lúc lên cơn vật, trong đầu em chỉ nghĩ đến thuốc thôi. Nồi niêu xoong chảo, gà lợn trong nhà em cũng bán. Bán hết của nhà thì đi ăn trộm. Vợ đẻ, hàng xóm cho con mấy bịch sữa em cũng cắp đi bán để lấy tiền mua ma túy thì em không còn phải là thằng bố tốt nữa rồi, phải cai thôi”.
Quyết tâm là vậy, nhưng đây là lần thứ 3 Thao vào trung tâm cai nghiện. Cả hai lần trước hắn đều tái nghiện chỉ trong vòng vài tháng kể từ khi được về với cộng đồng. “Lần này khác, e quyết cai cho bằng được. Những ngày mới vào đây "cai", em "vật" quá, chả ăn được cái gì. Đứng không được, mà ngồi, nằm cũng không được, chỉ biết giãy đành đạch, cứ như người bị phát điên. Toàn thân lạnh như ướp đá, nhưng mồ hôi lại chảy ròng ròng, nước mắt nước mũi giàn giụa. Mọi thứ nhớ nhớ quên quên bất chợt. Khóc ầm ỹ rồi lại cười đập phá. Không ai xiềng xích mình, nhưng luôn có cảm giác bị tra tấn bởi xích sắt, roi vọt, xương đau như có ròi bọ rúc vào. Mấy tuần liền, ngày nào em cũng phải dùng thuốc cắt cơn, cuối cùng cũng đỡ. Giờ em tăng được gần 7kg so với ngày mới vào", Thao kể.
Các học viên của Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội huyện Quế Phong, Nghệ An
Tôi hỏi Thao: “Sau này cai xong, em có nghĩ mình sẽ quay lại với ma túy, có tái nghiện không?”, “Không đâu. Tại ngày xưa em còn trẻ, đua đòi với chúng bạn thì hút, chứ giờ biết tác hại của ma túy rồi, phải cai thôi. Mà muốn hút cũng chả có tiền. Lại trộm cắp hoặc buôn bán ma túy rồi sớm muộn cùng phải đi tù. Sợ lắm, không tái nghiện đâu!”, Thao quả quyết.
10 năm nghiện, nhà cửa sạch bách, vợ con bần hàn đói rách, từ đứa lớn đến đứa nhỏ đều chỉ học biết mặt chữ là nghỉ phụ mẹ kiếm ăn, đó là cái giá quá đắt mà Thao và gia đình phải trả vì ma túy. Giờ đó cũng là lý do để Thao quyết tâm cai nghiện trở về. Thao bảo, dù sao thì hẵn cũng vẫn thấy mình còn may mắn, khi mấy đứa con tuy học hành dang dở nhưng bù lại rất ngoan ngoãn, biết bảo ban nhau. Đó chính là động lực để Thao vượt qua được những cơn “vật” thuốc, sức khỏe dần hồi phục và đang trở lại trạng thái bình thường.
“Cặp vợ chồng cai nghiện”
Mỗi người mỗi cảnh, mỗi số phận đưa đẩy họ đến với “con đường nghiện” thế nhưng có một điểm chung ở những học viên của các trung tâm cai nghiện này là đa số là người dân tộc, họ đến từng những bản, những làng vùng cao, vùng sâu, vùng xa mà chỉ cần gọi tên cũng khiến nhiều người hoảng hốt, như Pú Nhi, Keo Lôm, Na Ư (Điện Biên) hay Cắm Muộn, Tri Lễ, Đồng Văn (Quế Phong, Nghệ An). Bởi, những địa danh đó từ lâu đã nổi tiếng trên toàn quốc về ma túy. Mỗi xó làng, góc bản, đâu đâu người ta cũng có thể dễ dàng bắt gặp những kẻ đổ đời vào ma túy. Già có, trẻ có, thậm chí có gia đình cả vợ cả chồng đều nghiện rồi vào Trung tâm làm nên "cặp vợ chồng cai nghiện" có một không hai. Đó là trường hợp của vợ chồng Ly Thị Pía, nhà ở bản Pu Cai, xã Pú Nhi, huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
Pía sinh năm 1972. Mới ngoài 40 tuổi nhưng ma túy đã khiến Pía trông già nua, tàn tạ, trí nhớ lúc mất, lúc còn. Khi tôi hỏi Pía sinh năm nào, chị lắc đầu quầy quậy. Không nhớ tuổi, nhớ năm sinh, nhưng Pía nhớ rất rõ chuyện vì sao mình bập vào ma túy. Cách đây 10 năm, Pía thường xuyên bị chứng bệnh đau bụng hành hạ. Nhà nghèo không có tiền chạy chữa, lại không được đi học, thiếu hiểu biết nên khi người chồng nghiện bảo “hít heroin” có thể chữa khỏi bệnh thì Pía cũng… làm liều. Sau mỗi lần sử dụng ma túy, Pía đều thấy dứt cơn đau và thấy trong người khỏe hẳn ra nên cứ tiếp tục sử dụng. Dần dà, Pía nghiện cùng chồng lúc nào không biết. Hàng ngày, Hai vợ chồng làm thuê, làm mướn để lấy tiền mua thuốc về thỏa mãn cơn nghiện. Đây là lần thứ hai Pía vào Trung tâm cai nghiện. Trước đó, vào năm 2011, Pía đã cai được nhưng khi về nhà, sống bên người chồng nghiện, không kiềm chế được bản thân, Pía lại tái nghiện.
Lô Văn Thao: “Em không phải là người bố tốt”
Rút kinh nghiệm, lần "đi cai" này, Pía rủ cả chồng. Phải thuyết phục mãi, chồng Pía mới chịu nghe lời vợ, quyết tâm đoạn tuyệt với “ả phù dung”. Hai vợ chồng Pía cùng vào Trung tâm cai nghiện, 6 đứa con (lớn 19 tuổi, nhỏ 7 tuổi) ở nhà tự làm thuê, làm mướn nuôi nhau. Vào Trung tâm được gần 4 tháng, vợ chồng Pía đều qua được giai đoạn cắt cơn, không còn cảm giác thèm ma túy và đã tỉnh táo trở lại. Những sự động viên, vỗ về của các nhân viên trong Trung tâm và chị em cùng phòng đã làm Pía vơi đi buồn tủi được phần nào. Nhưng thỉnh thoảng, tình mẫu tử trong Pía lại trỗi dậy, nhất là trước lúc đi ngủ, ăn cơm. Ngẫm thương mình, thương con, Pía lại khóc.
Mấy đêm nay, đêm nào Pía cũng mơ thấy mấy đứa con bé bỏng gầy còm, ốm yếu, dắt tay nhau đến thăm mình. Mỗi lần như thế, Pía chỉ biết ngồi khóc. Và, Xó cũng tự đặt quyết tâm cho mình sẽ không bao giờ tái nghiện để phải quay lại Trung tâm này thêm một lần nào nữa.
Những người đàn bà vùng cao như Pía, họ cả đời sống lặng lẽ trong nghèo khó và lạc hậu. Số phận nghiệt ngã đã xô đẩy họ đến với ma túy, nhưng giờ đây, bản năng làm mẹ trong con người họ dần thức tỉnh. Và có lẽ, đó sẽ là nguồn cơn, động lực để dẫn dụ họ về con đường sáng. Thế nên, dù không biết rõ mình sẽ làm gì sau khi bước ra khỏi Trung tâm cai nghiện này với hai bàn tay trắng? Thế nhưng, khát vọng sống, khát vọng làm lại cuộc đời của nữ học viên này mãnh liệt hơn bao giờ hết.
“Rũ bỏ được tấm áo này, tôi sẽ theo nghề may, hoặc nhận thêu thùa, những nghề tui đã được học được trong thời gian cai nghiện. Nếu có điều kiện, tôi sẽ mở một tiệm nhỏ ở gia đình, kiếm sống bằng chính đôi bàn tay lao động của mình để nuôi mẹ già và bù đắp cho những đứa con thơ. Tôi chỉ mong xã hội đừng kỳ thị, rũ bỏ những người đã từng một thời lầm lỗi để tôi có thể vững tin làm lại cuộc đời, sống nốt quãng đời còn lại trong ánh sáng”, Ly Thị Pía tâm sự.
Ông Lô Xuân Định, nguyên Giám đốc Trung tâm Giáo dục - Lao động - Xã hội huyện Quế Phong đã từng nói rằng: “Trong sâu thẳm trái tim mỗi học viên ở đây, dù quá khứ của họ có tội lỗi và cuồng quay với ma tuư bao nhiêu đi chăng nữa, thì họ vẫn còn là một con người. Hãy giúp họ đánh thức phần Người trong họ. Tôi vẫn luôn tin và rất tin rằng, nếu được đánh thức đúng cách, đúng thời điểm thì dù có đớn đau, khổ ải đến nhường nào, họ cũng sẽ lột xác để tìm đến những lối về trong sáng hơn”.
Và, tôi cũng tin rằng, nếu tất cả chúng ta đều có được cái nhìn rộng lượng, bao dung, đồng cảm với những người đã từng một thời lầm đường lạc lối, đặc biệt là người nghiện ma túy như thế, thì nẻo về của họ sẽ gần hơn, không còn xa thăm thẳm.
Tác giả bài viết: Nam Hoàng
